Zelf kende ik mijn opa Sam de Hond vooral als de man waarmee ik vroeger in het ene weekend een bezoek bracht aan Artis, en in het andere ging fietsen in het Amsterdamse Bos. Voor anderen is hij de man die in de Tweede Wereldoorlog hele Joodse families uit de Hollandse Schouwburg smokkelde. Met mij sprak hij niet vaak over de Oorlog. Maar als het over die donkere jaren ging, dan vertelde hij vol lof over de twee Amsterdamse politieagenten die hem hielpen bij zijn verzet: Arend Japin en Pieter Elias. Vandaag stond het verhaal van Japin en Elias centraal tijdens de Open Joodse Huizen-dag, in het hoofdbureau van politie aan de Elandsgracht in Amsterdam.
“In de Hollandsche Schouwburg, waar Nederlandse Joden bijeen werden gebracht en vastgehouden alvorens naar kamp Westerbork te worden getransporteerd werkte Sam de Hond nauw samen met Walter Suskind en Arend Japin om mensen vanuit deze plek te bevrijden. Japin werkte op het Adema van Scheltemaplein en speelde belangrijke informatie door naar vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap die daardoor voorzorgsmaatregelen kon nemen als er een razzia kwam. Hij zorgde er bijvoorbeeld ook voor dat de firma Puls (die de huizen van gedeporteerde Joden leeghaalde) geen toegang kreeg tot de huizen voordat de Joodse Raad de belangrijkste spullen had kunnen weghalen. In de Hollandse Schouwburg zorgde Japin er vaak voor dat een deel van de Joden die aankwam niet werd ingeschreven, zodat zij via de achterdeur konden vluchten (daar stond Sam de Hond vaak met een auto klaar om mensen naar een onderduikplek te brengen).”
Tijdens de bijeenkomst vertelde Willy Jol-Japin over haar vader, die voor het redden van Joden in de jaren ’70 een Yad Vashem onderscheiding kreeg. Mijn vader Maurice had een videoboodschap gemaakt waarin hij vertelde over de samenwerking van mijn Opa Sam met Japin en Elias. Pieter Elias werd in 1944 door de Duitsers opgepakt en kort erna gefusilleerd. Ook kwam het verhaal naar voren over Thea Hoogensteijn, een secretaresse die informatie over razzia’s aan Elias en Japin doorspeelde.
Het was een bijzondere bijeenkomst waarin de verhalen van zeventig jaar geleden tot leven kwamen. Na afloop bleek dat er van elk van de hoofdrolspelers in dit verhaal, afstammelingen in de zaal zaten. Na afloop poseerden wij voor onderstaande foto:
V.l.n.r. Cor Jol (schoonzoon van Arend Japin), Lianne Jol (kleindochter van Japin) Willy Jol-Japin (dochter van Japin), Ed Liffmann (neef van Pieter Elias), Marjolein Rooseboom (kleindochter van Pieter Elias), Jan Hopman (neef van Thea Hoogensteijn).
De verhalen van Sam de Hond zijn terug te lezen in zijn boek “Een Ster is een Ster” en in de video die hij maakte in het kader van Steven Spielberg’s project “Survivors of the Shoah“. Op 6 maart 2014 zou mijn grootvader honderd jaar zijn geworden. Mijn vader maakte toen voor hem deze bijzondere herinneringspagina.
Collage van foto’s van Sam de Hond