Is Piet Zwart van roet of door zijn Afrikaanse roots? Maakt dat echt uit? Een meerderheid van de Nederlanders wil dat Zwarte Piet zwart blijft. Een groeiende minderheid vindt dat onacceptabel. Tv-presentator en theatermaker Marc de Hond werpt zijn blik op de Zwarte Piet discussie en pleit in deze video-column voor een pragmatische democratische oplossing.
Bericht door Marc de Hond.
Transcript van de tekst in de video:
“Toen ik voor het eerst hoorde dat er mensen waren die zich gediscrimineerd voelen door Zwarte Piet, dacht ik in eerste instantie dat ze gek waren geworden. Ik vier al mijn hele leven Sinterklaas en had daar nooit ook maar één moment een racistische discriminerende associatie bij gevoeld.
Maar ja, ik ben een witte Nederlander – überhaupt weet ik niet hoe het voelt om gediscrimineerd te worden om mijn huidskleur.
Ik weet daarom ook niet hoeveel van dat soort discriminatie er nog is in Nederland. Ik neem aan dat dat véél minder is, dan honderd jaar geleden. Toen dachten de meeste Hollanders nog dat mensen met een andere huidskleur dom waren, of gevaarlijk. In ieder geval waren donkere mensen heel anders dan ‘wij’. Wij wisten toen niet beter. Zoveel donker gekleurde mensen woonden toen ook nog niet in Nederland.
Op grond van die vooroordelen waren wij, blanken, de baas in ons land. En ook in Suriname. En in Indonesie. In de wereld. En vonden we daar niks verkeerds aan.
In het NL van toen paste een blanke Sint die de baas is, en een Piet die de knecht is. Of hij nou in het verhaal zwart is vanwege schoorsteen roet, of Afrikaanse roets.
Toen waren blanken de baas in ons land. Anno 2014… Is dat wel anders.
Nee eigenlijk niet.
Op de meeste plekken zijn blanke mensen nog steeds de baas. Alleen zijn de meeste mensen in NL het er inmiddels wèl over eens dat blanke mensen niet van oorsprong beter, of slimmer zijn. Dat mensen met meer pigment net zulke goede leiders, directeuren of ministers zouden kunnen zijn.
In het ideale Nederland is iedereen gelijk en heeft iedereen dezelfde kansen. Tenminste wel in mijn Ideale Nederland.
Maar zo ver zijn we nog niet. Ook al wíllen we niet discrimineren. Blijkbaar doen we dat nog wel. Niet zo zeer door de manier waarop wij Sinterklaas vieren. Wel door de manier waarop wij onze vrienden uitkiezen. En onze politici. Wie we aannemen op belangrijke functies in onze bedrijven. Waarschijnlijk doen we dat niet expres – maar dat beeld dat wit beter is dan zwart, dat blank rijker is dan gekleurd, dat wit de baas is, dat zit onbewust nog diep in ons. Dat is er niet zomaar binnen een paar generaties uit.
Zeker niet als voor veel blanke Nederlandse kinderen de eerste donker gekleurde man die bij hun thuis over de vloer komt, de knecht is van een blanke man.
Zwarte Piet is geen Surinamer. Toch meende ik toen ik veertien was en voor het eerst Piet speelde dat ik dan moest praten met een Surinaams accent. Ik oefende mijn W door kleine wasjes grote wasjes op repeat te zetten. En ik was volgens mij niet de enige die dié fout maakte.
Wat de historische oorsprong van Zwarte Piet ook is, we hebben geen uitgebreide geschiedenis les nodig om te weten dat de mensen die hem onveranderd willen houden, daar echt geen discriminerende of racistische bedoelingen bij hebben. Maar de relatie tussen sint en Piet bevat ( of dat nou toevallig is of niet) wèl Nogal wat (inmiddels achterhaalde) vooroordelen.
Als we het feest, het verhaal dat we vertellen, een beetje aanpassen zijn de scheve verhoudingen echt niet meteen opgelost. Maar ik kan me goed voorstellen dat er steeds meer Nederlandse ouders zijn die de combi: wit is de baas, zwart is de knecht niet meer (onbewust) aan hun jonge kinderen willen leren.
De mensheid gaat vooruit. Tijden veranderen. Voortschreifend inzichten.
Niet zo lang geleden is van een van Nederlands populaireste traditionele Nationale feestdagen de naam, de hoofdpersoon en zelfs de datum aangepast. Zonder protest: We vierden ruimte een eeuw Koninginnedag. En nu met net zoveel plezier Koningsdag.
Tradities worden bijgesteld.
Subtiele veranderingen. Als je net als ik in de jaren zeventig bent geboren dan ben je opgegroeid met Kinderen voor Kinderen. “Een kind onder de Evenaar wordt later een bedelaar”. De jeugd van nu groeit niet meer op met het beeld dat de straten van Sydney en Buenos Aires bezaaid liggen met bedelende kinderen. De tekst die voor ons zo normaal was (maar nogal wat vooroordelen bevatte) is begin jaren 90 namelijk aangepast.
Nieuwe inzichten zorgen altijd dat tradities worden bijgesteld. In Amerika was het eeuwen traditie dat de president een kalkoen uitkoos om te offeren met thanksgiving. Sinds Bill Clinton dat niet wilde doen is het nu juist de traditie om er één te sparen.
In ons land was het traditie dat onze Oranjes trouwen met een protestantse partner. Deed je dat niet, moest je troonsafstand doen. Zoals princes Irene toen ze in 1964 Trouwde met de katholieke prins Carlos Hugo. 1 generatie later bleek dat geen probleem meer toen Willem Alexander koos voor een huwelijk met een Katholiek meisje, en daar van de tweede kamer toestemming voor kreeg.
Wat vroeger taboe was, is nu normaal. Wat we vroeger normaal vonden is nu taboe. We veranderen. We groeien.
De essentie van het Sinterklaasfeest is niet dat Zwarte Piet volledig zwart geschminkt is. Er is een mijter, een staf, een baard, een schimmel, een stoomboot, gedichten, strooigoed, marsepijn, liedjes, je schoen zetten, een schoorsteen, dieuwertje blok, chocoladeletters, een intocht, pakjesavond, het dobbelspel, het grote boek, bezoek aan school, geklop op de deur, de zak met kado’s, pakpapier, de maan door de bomen.
Maar wie vindt dat een aanpassing van het uiterlijk van Piet betekent dat het Sinterklaasfeest wordt afgepakt, doet onze Sinterklaas traditie enorm te kort.
Wie denkt dat met het cosmetisch aanpassen van Zwarte Piet, discriminatie de wereld uit is, vergist zich ook.
Het heeft geen zin iemand verwijten te maken omdat hij voor of tegen Zwarte Piet is. De Zwarte Piet discussie gaat niet over een Kinderfeest. Maar om erkenning van het – nog steeds – bestaan van vooroordelen, en ongelijkheid. Dáár is geen eenvoudige oplossing voor. Maar het begint met je – op z’n minst – open stellen voor het verhaal van de ander.
Alle Pieten Zwart is voor een groeiende minderheid niet acceptabel. Maar alle Pieten wit zou net zo goed een vreemde verplichting zijn.
Ik pleit voor een tolerante democratische oplossing: bij privé viering thuis schminkt iedereen uiteraard in de kleur die men zelf wil. Bij openbare vieringen: landelijke en gemeentelijke intochten, sint bezoek aan scholen, het Sinterklaas journaal, wordt elk jaar een representatieve steekproef onder de bevolking, de ouders gehouden. Die uitkomt van die stemming – bepaalt de samenstelling van Sinterklaas zijn team: Het percentage mensen dat voor Zwarte Piet is, bepaalt het percentage Zwarte Pieten bij de viering. Het percentage van de stemmers dat andere kleuren verkiest, bepaalt het aantal anders gekleurde Pieten. En zo krijgt iedereen een beetje wat hij wil. Zoals dat gaat in een democratie.”